Miras Paylaşımında Avliye Uygulaması Ve Adalet İlkesi.

Bilindiği gibi Kur’an, miras hükümlerini en ayrıntılı biçimde düzenler.

Evvel emirde ölünün arkasında bıraktığı mal varlığına (terike) taalluk eden haklar şöyle sıralanır:

1. Ortalama bir harcama ile tekfin ve techiz (cenaze) masrafları.

2. Tüm borçların ödenmesi.

3. Arta kalan malın üçte birinden fazla olmamak kaydı ile vasiyetin yerine getirilmesi.

4.Kalan malın mirasçılar arasında paylaştırılması.

Mirasın paylaştırılmasına da önce ashabu’l-ferrâiz denilen ve bizzat Kur’an’da payları Allah tarafından belirlenmiş olan kimselerden başlanır. Bunlardan arta kalanı Asabe denilen kimseler alır. Bunlar ölünün araya kadın girmeksizin olan erkek yakınlarıdır ve  sırasıyla ölünün oğulları (yoksa oğlunun oğulları), Babası (yoksa babasının babası), erkek kardeşleri ve amcaları şeklindedir (Bünüvvet, Übüvvet, Uhuvvet ve Umûmet).

Bazı istisnai durumlarda ashab-ı ferâiz dediğimiz kimselerin payları Kur’an’da belirlendiği şekliyle verilmesi halinde bunlardan bir kısmına hiç pay kalmadığı ya da payının oldukça azaldığı örneklerine rastlanılabilmektedir. Bu kabilden örnekler Hz. Peygamber zamanında görülmemiş, ilk kez Hz. Ömer’in hilafeti zamanında böylesi durumlarla karşılaşılmıştır.

Bu ilk yüzleşmede genelde kabul edilen tavrın adalet ilkesiyle yakın bir ilişkisi olduğu görülmektedir. Şöyle ki:  

Mesela ölen bir adamın anası ile babası, karısı ve iki veya daha fazla kız çocuğu varsa, kızlar 2/3 (16/24), baba 1/6 (4/24), ana 1/6 (4/24), zevce 1/8 (3/24) hisseye hak kazanmış olurlar. Bunların toplamı da 27/24 eder.

Oysa ortak payda görüldüğü gibi yirmi dörttür. Pay ederken mesela kızlardan başlasak ve paylarını tam olarak versek, sonra aynı şekilde baba ve annenin paylarını versek en sona kalan zevceye hiçbir şey kalmayacaktır. Oysa Allah bizzat onun için de sekizde birin verilmesini emretmektedir. Bu durum yani herkese hakkını tam verirken aynı konumda olan içlerinden birinin mahrum bırakılması ya da payının eksik verilmesi bir haksızlık olmaktadır.

Bu haksızlığı gidermenin en âdilane yolu da avl’i bir esas olarak kabul etmek ve miras paylarını herkesin alacağı oranda azaltmış olmaktır. Bunun da pratik yolu payların toplamını ortak payda kılmaktır. Toplam 27 pay vardı, paydayı da 24 yerine 27 yapmak (27/27). Böylece zevce de dahil olmak üzere herkes mirastan  pay almış olacak ancak payları oransal olarak eşit biçimde bir miktar azalmış olacaktır.

Bu da adaletin ta kendisidir.

Dua ile!

26.01.2014

GARİBCE