Süt emme (radâ’) haramlığı ve süt bankası

Süt bankası ile ilgili Garibce’nin yazıları sebebiyle bir Ülfet Anne ile aramızda şöyle bir yazışma oldu:

Ülfet Anne: “Hocam ben bu son yazınızdaki süt kardeşliğini anlayamadım. Eğer çocuk emzirilmeden annenin sütü sağılarak çocuğa verilirse anne çocuğu emzirmemiş gibi mi olur? Yani bu çocuklar aynı sütten içmemiş gibi mi olur? Bazı sebeplerden anneler çocuklarına sütü sağarak biberondan verebiliyor diyelim erken doğan bebekler kuvözde bu şekilde besleniyor. Bunun yanı sıra anne bir başka çocuğu da emzirse kendi çocuğuna da hiç memesinden süt vermemiş olsa yani biberona sağarak vermiş olsa bu teze göre bu çocuklar süt kardeş olmazlar öyle mi? Ben mi yanlış anladım?”

GARİBCE: Bir kadın, genetik olarak ya da doğurarak ya da süt emzirerek anne ise, diğer çocukları da elbette birbirlerinin kardeşi olur.

Garibce'nin dikkat çektiği şey, şu: Haramlık hükmü anneliğe bağlandı ise, bu genetik anneliği de süt emzirme anneliğini de, taşıyıcı anneliği de içine alır. Haramlık hükmü emzirmeye bağlandı ise, haramlık ancak süt emme/ emzirme fiili ile gerçekleşir. Emzirmenin unsurları üçtür: Emen bebek, emziren kadın ve emilen süt. Bu üç unsurdan biri eksik olsa emme fiili gerçekleşmiş olmaz.

Mesela kızın nikahı anneyi haram kılar, anne ile gerdeğe girmek de kızını haram kılar. Bu haramlık hükmü doğuran akdin meydana gelmesi için akdin kurucu unsurları olan taraflar, irade beyanı, akit meclisi gibi şartların hepsinin bir arada bulunması gerekir. Aksi takdirde nikah gerçekleşmez, nikah gerçekleşmeyince de haramlık hükmü sabit olmaz. Keza kızın haram olması için de anne ile zifaf şartı vardır. Söz gelimi adam anne ile nikah kıysa ama gerdeğe girmese, mücerret bu akit kızın haram olması için yeterli değildir. Nikahladığı o kadını boşaması halinde kızı ile evlenmesinin önünde bir engel yoktur[1]. Bu konuda da durum aynıdır, haramlık hükmü emzirme (radâ’) fiiline bağlanmıştır. Emzirme fiili her üç unsuruyla birlikte  vuku bulmadıkça haramlık hükmü de doğmayacaktır.

Kaldı ki haram konuları özü itibariyle kıyas gibi yöntemlerle genişletilmeye müsait değildir. Eğer öyle olsaydı, aynı ineğin memesini emen iki çocuk arasında süt kardeşliği gibi bir sonuç doğardı. Çünkü çocuğun kadının memesini emmesine en çok benzeyen durum budur.

Bütün bunlara rağmen Garibce diyor ki: Böyle bir imkan bile varken, siz nasıl olur da böyle hayırlı bir hizmeti akamete uğratmak için karşı çıkarsınız...

Ülfet Hanım: “Hocam benim de ikisi kız biri erkek üç süt çocuğum var. Kendi çocuklarımın her birini de iki seneyi geçkin emzirdim ve sağlıkları acısından çok da faydasını gördüm. Anne sütü mucize bir besin. Keşke her çocuk bu besinden faydalanabilse. Sütün sağılıp da verilmesinin haramlık hükmünü kaldırdığını ilk defa sizin yazınızda okudum. Kalbim pek mutmain olmadı. Ama eğer bu şekilde bir evlenme engeli doğmuyorsa süt bankaları çok hayırlı kurumlar olarak her yerde hizmet vermeliler kesinlikle...

GARİBCE: Süt bankası yeni bir olgu. Bunun cevazı için mevcut kapıyı aralamaya çalışmak yerine insanlarımız önüne duvar örmeye çabalıyorlar. Eğer oluruna baksalardı bu görüşü eskilerin kitaplarında da bulabilirlerdi. Yerleşik anlayışlar, ortam farklılaşmasına rağmen aynen devam ettirilmek isteniyor. Oysa değişim kendi ihtiyaçlarını ve onları karşılayacak yeni kurumları da gerekli kılıyor.

Dün böyle bir şey yoktu. Çünkü ihtiyaç ve imkanı yoktu. Bugün ise ihtiyaç var, imkanını da beraberinde getiriyor.

Bu konuda gerçekten büyük bir müçtehid olan ve Zahirî mezhebinin tek başına bayraktarlığını yapan ve herkesin de ilmî dirayeti sebebiyle kendisine şapka çıkardığı İbn Hazm aynısıyla Garibce’nin söylediklerini söylüyor.

“Haramlık hükmü doğuran radâ: Emenin, bizzat emziren annenin göğsünden ağzı ile soğurmasıdır. Bir kadının sütünü bir kaptan içmiş olması, memeyi ağzına almadan süt ağzına sıkılıp da yutmuş olması, yahut ekmekle veya yemek içine katılarak yedirilmesi, yahut ağzına veya burnuna ya da kulağına dökülmesi yahut huni ile akıtılması… gibi haller asla haramlık hükmü doğurmaz. İsterse ömür boyu hep böyle doyurulmuş olsun.

Bu hükmün delili “Sizi emziren anneleriniz ve süt emmeden dolayı olan kız kardeşleriniz haram kılındı” ayeti ve “Süt emmeden dolayı haramlık, nesepten dolayı haramlık gibidir” şeklindeki hadislerdir. Hem Allah hem de Rasûlü evlenmenin haram olması hükmünü  “radâ’ = süt emme” fiiline bağlamışlardır. Bu fiilin gerçekleşebilmesi için süt emziren kadının göğsünü süt emen çocuğun ağzına vermesi ve onun da soğurması gerekir. Bunun dışındakiler yeme, yedirme, yutma, suvarma, boğaza akıtma, burna çekme, şırınga etme vb. gibi fiillerdir ki Yüce Allah haramlık hükmünü bunlardan hiçbirine bağlamış değildir.”[2] (el-Muhallâ 10/7)

Her şeyin bir vakti saati vardır. Çocukların doğumu gibi kurumların doğumu da vakte bağlıdır. Zorakilikle hiçbir kurum hayata geçmez ve kalıcı olamaz. Tabii seyrinde vücut bulması halinde işler sühuletle yürür gider.

Kentleşmenin hızla arttığı ve nüfusun artık yüzde yetmiş seksen gibi bir oranının kentlerde yaşadığı bir ortamda, tam tersi nüfusun yüzde yetmiş sekseninin yaşadığı kırsal kesimde geleneksel bitişik nizam akrabalık ve komşulukların mevcut olduğu ortama ait kurumları aynısıyla hayatta yürütmeye kalkışmak, suyu tersine akıtmak gibi zordur. O yüzden de gençliğin geri gelmesi özlemi gibi bunların vücut bulması imkansızdır. Para yerine demir-çimento senedi ikame çabaları gibi çağdaş enstrümanlara karşı geleneksel alternatiflerde ısrar etmek hep hüsranla sonuçlanmıştır. Rahmetli Erbakan’ın Âdil Düzen’i ölü doğmuştur.

Şehirde yaşayanlar, sosyal çevrelerine şöyle bir baksınlar. Acaba alakalı olduğu, gelip gittiği kimseler hemen kapısının bitişiğinde olan komşular mı, yoksa kentin orasına burasına serpiştirilmiş halde olan o yüzden de ha deyince gidip gelinemeyen bir biçimde savrulmuş bir biçimde olan kimseler mi?

İslam’ın şefkat ve merhameti yeni doğan her bebeğin anne sütü emmesine imkan verilmesini bizden ister. Kolaylaştırıcılık ilkesi de artık bunun kurumlaştırılması gerektiğini işaret eder.

Bugün ülkemize hükümet edenler, bir zamanlar birlikte aynı saflarda, aynı vakıf ve derneklerde, aynı mitinglerde, aynı gecenin fecrinde aynı afiş yapıştırma peşinde koşuşturduğumuz kimselerdir. Hepimiz aynı şiirleri ezbere biliriz, aynı terennümlerle duygulanır, aynı kötü akıbete birlikte ağlarız. Ülkenin yönetimi şu anda bu arkadaşlarımızın ellerinde, yük onların omzundadır. Kor ateş evvel emirde onların avucundadır. Ülkeyi huzur ve güven ortamına taşımak, müreffeh bir Türkiye oluşturmak, çağdaş medeniyet seviyesinin üzerine çıkarmak onların yetki ve sorumluluğundadır. İmdi bu insanların başarısı için bizim de hiç olmazsa onlar baltayı vurdukça hıh der gibi onlara müzahir olmamız ve destek vermemiz, hayırlı işlerde onları cesaretlendirmemiz ve desteklememiz lazımdır hatta yolu bizim açmamız beklenir.

Bunu yapmıyorsak eğer hiç olmazsa gölge etmemek lazımdır.

Müslümanların işlerini yüzde doksan dokuz kötüye yüzde bir de iyiye yormak ihtimali olsa, bize düşen yüzde biri esas almak ve onu hayra yormak olmalıdır. Usulcülerimiz böyle diyor.

Sayın Sağlık Bakanı bizim burada ifade ettiğimiz değerlendirmeyi esas almak pekala mümkün iken geleneksel anlayışı aynen koruyarak bunun en ince bir şekilde kaydının tutulacağını beyan ediyor ve teminat veriyor. Bu bile, muhaliflerin çılgınca saldırganlıklarını kesmeye yetmiyor. Bunlar kendi akıllarınca belki de emri bilmaruf yapıyorlar. Oysa gerçekten -başka hesap ve niyetleri yoksa- bu tavırlarıyla haksızlık ediyorlar, çağdaş bir ihtiyacı karşılamaya yönelik kurumlaşmanın önünü kesmiş oluyorlar. Mevhum korkularla, gerçek bir ihtiyacı görmezlikten geliyorlar.

Ama şu da unutulmalıdır ki sancısı başlamış doğumları geciktirmek mümkün değildir.

Ve bunda vebal vardır.

Ya Rabbi bize hayırlı halefler ver.

Dünyada da ahrette de bize güzellik ver.

Aklımıza aydınlık, gönlümüze zenginlik ver.

Ülkemize dirlik düzenlik ver!

Dua ile!

02.03.2013

GARİBCE

---

[1] بدائع الصنائع في ترتيب الشرائع - (6 / 101) لِأَنَّ نِكَاحَ الْبِنْتِ يُحَرِّمُ الْأُمَّ ، وَالدُّخُولُ بِالْأُمِّ يُحَرِّمُ الْبِنْتَ .

. المبسوط للسرخسي ـ موافق للمطبوع - (5 / 101)  فإذا لم يصح نكاح البنت لا تحرم الأم بذلك

 [2] المحلى - (10 / 7) بيان صفة الرضاع المحرم

1866 - مَسْأَلَةٌ : وَأَمَّا صِفَةُ الرَّضَاعِ الْمُحَرِّمِ , فَإِنَّمَا هُوَ : مَا امْتَصَّهُ الرَّاضِعُ مِنْ ثَدْيِ الْمُرْضِعَةِ بِفِيهِ فَقَطْ.

فأما مَنْ سُقِيَ لَبَنَ امْرَأَةٍ فَشَرِبَهُ مِنْ إنَاءٍ , أَوْ حُلِبَ فِي فِيهِ فَبَلَعَهُ ; أَوْ أُطْعِمَهُ بِخُبْزِ , أَوْ فِي طَعَامٍ , أَوْ صُبَّ فِي فَمِهِ , أَوْ فِي أَنْفِهِ , أَوْ فِي أُذُنِهِ , أَوْ حُقِنَ بِهِ : فَكُلُّ ذَلِكَ لاَ يُحَرِّمُ شَيْئًا ,وَلَوْ كَانَ ذَلِكَ غِذَاءَهُ دَهْرَهُ كُلَّهُ.

برهان ذَلِكَ : قَوْلُ اللَّهِ عَزَّ وَجَلَّ : {وَأُمَّهَاتُكُمْ اللَّاتِي أَرْضَعْنَكُمْ وَأَخَوَاتُكُمْ مِنْ الرَّضَاعَةِ} ,

وَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم ( وَيَحْرُمُ مِنْ الرَّضَاعِ مَا يَحْرُمُ مِنْ النَّسَبِ) . فَلَمْ يُحَرِّمْ اللَّهُ تَعَالَى ، وَلاَ رَسُولُهُ صلى الله عليه وسلم فِي هَذَا الْمَعْنَى نِكَاحًا , إِلاَّ بِالإِرْضَاعِ وَالرَّضَاعَةِ وَالرَّضَاعِ فَقَطْ ، وَلاَ يُسَمَّى إرْضَاعًا إِلاَّ مَا وَضَعَتْهُ الْمَرْأَةُ الْمُرْضِعَةُ مِنْ ثَدْيِهَا فِي فَمِ الرَّضِيعِ يُقَالُ أَرْضَعَتْهُ تُرْضِعُهُ إرْضَاعًا. وَلاَ يُسَمَّى رَضَاعَةً , وَلاَ إرْضَاعًا إِلاَّ أَخْذُ الْمُرْضَعِ , أَوْ الرَّضِيعِ بِفِيهِ الثَّدْيَ وَامْتِصَاصُهُ إيَّاهُ تَقُولُ : رَضِعَ يَرْضَعُ رَضَاعًا وَرَضَاعَةً.

وَأَمَّا كُلُّ مَا عَدَا ذَلِكَ مِمَّا ذَكَرْنَا فَلاَ يُسَمَّى شَيْءٌ مِنْهُ إرْضَاعًا , وَلاَ رَضَاعَةً ، وَلاَ رَضَاعًا , إنَّمَا هُوَ حَلْبٌ وَطَعَامٌ وَسِقَاءٌ , وَشُرْبٌ وَأَكْلٌ وَبَلْعٌ , وَحُقْنَةٌ وَسَعُوطٌ وَتَقْطِيرٌ , وَلَمْ يُحَرِّمْ اللَّهُ عَزَّ وَجَلَّ بِهَذَا شَيْئًا.